Ua loaʻa hou he ʻelua mau kino a he 46 mau kānaka i koe e nalowale ana ma hope o ke kau ʻana o ka mokuahi i ka pō nei i ka wai ma Tonga.
Ua piholo ka ferry Princess Ashika i loko o ka wai ma ke kūkulu ʻākau o ka moku nui ʻo Tongatapu i ka pō nei.
ʻO Taliofa Kototeaua mai nā mea hana moku, ka mokuahi moku o Polynesia, i haʻi aku iā Stuff.co.nz ua loaʻa i kekahi o nā moku hoʻopakele kahi kino a lawe i uka.
ʻO kekahi ma luna o kahi moku lawe moku.
Ua ʻōlelo ʻo ia ʻaʻole lākou i ʻike i ka ʻike akā ua lohe lākou i nā hōʻike he ʻEulopa kekahi o nā mea i make.
Ua ʻōlelo ʻo ia he ʻeono mau haole o ka moku, e like me Kepanī, Kelemania a me nā lāhui Palani.
Wahi a ka pūnaewele Matangi Tonga ʻaʻole i hoʻopakele ʻia nā wahine a me nā keiki mai ka waʻa i piholo i kai o Tonga i ka pō hoʻokahi.
Ua ʻōlelo ʻia ʻo Siaosi Lavaka, ka mea i hoʻopakele ʻia mai ke Kamāliʻiwahine Ashika mai, e ʻōlelo ana ua hoʻopiha ʻia nā mokuahi ʻehiku i pakele i nā kāne.
"ʻAʻohe wahine a keiki ʻole i hana," haʻi ʻo ia iā Matangi Tonga Online ma ke awakea o kēia lā.
Wahi a ia, ua manaʻoʻiʻo ʻo ia ua paʻa nā wahine a me nā keiki i loko o ka ferry ke iho i lalo ke hiamoe nei lākou ke pilikia ka ferry.
Ua ʻōlelo ʻo ia he paʻakikī ka moana a ua hele nā nalu i ka papa lalo o ka waʻa kahi o nā luina.
Lele ka ferry a manaʻo ʻo ia ua neʻe kēia ukana i kekahi ʻaoʻao. Ua hoʻomaka ka hoʻokahuli o ka waʻa a lele kekahi o nā mea kaʻa.
"Ala mākou i ke kani o ka uwa a lele mākou."
Hōʻike pū ka pūnaewele i nā mea ola i ʻōlelo ʻia aia ma kahi o hoʻokahi kino o ke kāne ʻEulopa i loaʻa hou a manaʻo kekahi lālā o ke ola e ola ana he ʻelua mau ʻEulopa a me hoʻokahi Kepanī manawaleʻa i waena o nā mea nalowale.
I kēia manawa, ua haʻi aku kahi mākaʻi iā Stuff.co.nz i kahi manawa i hala aku nei ua ʻike ʻia nā kino a ua manaʻo ʻia he ʻoi aku ma mua o 100 mau kānaka ma ka moku i ka piholo ʻana.
Ua hoʻokumu ʻia kahi keʻena hulina nui e ko New Zealand's Rescue Coordination Center ma hope o ka iho ʻana o ka moku i 86km ʻākau hikina o Nukuʻalofa i ka pō nei.
ʻO ke kaikamahine aliʻi Ashika e holo ana mai Nukuʻalofa a i Haʻafeva, i ka hui ʻo Nūkini Nomuka, i ka wā i hoʻopuka ai i kahi kāhea Mayday ma mua o 11pm.
Ua hoʻouna aku ʻo New Zealand's Rescue Coordination Center (RCCNZ) i kahi Royal New Zealand Air Force Orion, a hōʻea i ka mālamalama mua.
Ma ke awakea, ua uhi ka Orion kokoke i ka hapalua o ka wahi huli 207sq km, e kuhikuhi ana i ka piholo ma kahi o 86km hikina akau o Nukuʻalofa.
Ua hōʻike maikaʻi nā luina i nā kūlana ʻimi maikaʻi a me kahi ala o nā ʻōpala mai ka moku pohō e hoʻolōʻihi ana ma kahi o 15km.
ʻO nā waʻa mua i hōʻea i kēia wahi i huki i nā poʻe 42 mai nā liferafts - 17 mau ohua a me 25 mau ohua, me ke kāpena.
Ma hope ua loaʻa kahi 11 palekana a maikaʻi i kēia kakahiaka.
Lawe ʻia nā mea pakele e ka moku i Haʻfeva, kahi e hana nei ʻo RCCNZ me nā luna Tonga e hoʻoponopono i ke kōkua mauka.
ʻEkolu mau waʻa, me ka moku Tonga Tonga ʻo Pangai, e kōkua mau nei me ka ʻimi ʻana, me ka moku ʻehā e hui pū me lākou i ke kakahiaka nui o kēia ʻauinalā.
ʻO ka mahana o ka wai balmy o 25degC e kōkua i ke ola o ka poʻe i loko o ka wai, i ʻōlelo ʻia e ka mea haʻi ʻōlelo ʻo Maritime New Zealand Neville Blackmore.
Kuhi ʻia kahi ʻōhū ʻelua a ʻekolu mau mika e maʻalahi i ka lā.
Ua haʻi aku ka waha ʻōlelo o ka halepule ʻoihana Tonga Tonga ʻo Wellington ʻo Tevita Finau e hana ana ʻo ia e ʻike i nā ʻohana ma Nūhōlani i hoʻopilikia ʻia a e ʻākoakoa pū ana ke anaina pule Tonga ma Wellington i ka Lāpule e kūkākūkā i kā lākou mea e hiki ai ke kōkua.
"Ke ʻike nei mākou i ka nalo nui i hiki mai a ʻike mākou aia kekahi moʻolelo o nā lawelawe kūpaʻa ʻole i nā mokupuni," i ʻōlelo ʻo ia.
Ua ʻōlelo hou ʻo ia e makemake ka kaiāulu i nā aupuni o Nūhōlani a me Australia e kōkua iā lākou e nānā i nā lawelawe hoʻouna ma Tonga, e like me ka loiloi ʻana i ka hoʻomaʻamaʻa ʻana o nā luina a me nā hana palekana ma luna o ka moku.
ʻAʻole nō i ʻike ʻia ke kumu o ka poholo wale ʻana o ka waʻa e lawe ana i 10 tonnes o nā ukana, a ʻo kekahi o lākou i manaʻo he lāʻau.
ʻO ke Kamāliʻiwahine Ashika, i kūkulu ʻia ma Iapana i ka makahiki 1970, e hele wale ana i ka wai Tonga ma kahi o kekahi mau pule a he ana wale nō ia ma mua o kahi moku hou e hele mai ana i kahi lawelawe.
ʻO ka pōʻino ferry ʻoi loa a Tonga ma Kēkēmapa 1977 i ka nalowale ʻana o ka moku Tokomea me 63 poʻe ma luna o ka moku ʻoiai e holo ana mai Vavaʻu a Niuatoputapu me 63 poʻe. ʻO nā mea āpau i loaʻa he pale ola a me kahi iʻa kū hau hohonu, ʻoiai nā huli nui.
I ka mahina i hala aku nei ua ʻimi kahi RNZAF C130 Hercules i ka poʻe i pakele mai kahi waʻa nunui i Kiribati. He ʻumikūmāwalu poʻe i make.
I ka makahiki i hala aku nei ua ʻimi ka RNZAF i nā luina he 14 o ka Ta Ching 21, kahi moku lawaiʻa Taiwanese e hana ana ma nā kai ʻo Kiribati.
Ua ʻike ʻia ka moku i hoʻopau ʻia akā ʻaʻohe mea i ʻike ʻia o nā limahana nalowale.