ʻO nā ala hele, ma kahi o nā alanui, e hoʻonui i ka mākaʻikaʻi ʻo Cordillera

BAGUIO CITY - Ua haʻi ka manaʻo maʻamau i ka hapa nui o nā kānaka e alakaʻi nā alanui i nā kūlanakauhale i ka holomua waiwai.

Akā ʻo kahi palapala ʻāina ʻē aʻe e hōʻike ana i kahi ʻōnaehana ala kumu mua, kahi e hoʻopili ai i 500 mau kilomita o ka ʻāina ululāʻau waiwai i loko o Cordillera, ʻo ia wale nō ka mea e pono ai nā kaiāulu kuaʻāina e lawe i ke kālepa hou iā lākou.

BAGUIO CITY - Ua haʻi ka manaʻo maʻamau i ka hapa nui o nā kānaka e alakaʻi nā alanui i nā kūlanakauhale i ka holomua waiwai.

Akā ʻo kahi palapala ʻāina ʻē aʻe e hōʻike ana i kahi ʻōnaehana ala kumu mua, kahi e hoʻopili ai i 500 mau kilomita o ka ʻāina ululāʻau waiwai i loko o Cordillera, ʻo ia wale nō ka mea e pono ai nā kaiāulu kuaʻāina e lawe i ke kālepa hou iā lākou.

Ua hāʻawi aku ʻo Ibaloi naturalist Jose Alipio o ke Kulanui o Ateneo de Manila i nā poʻe akamai i kēia palapala alanui ʻokoʻa ma ka International Conference on Cordillera Studies i kākoʻo ʻia e ke Kulanui o Philippines Baguio i ka pule i hala.

Ua hoʻolimalima ka National Economic and Development Authority i ʻelua mau makahiki e kūkākūkā ana no ke kālā e hoʻopau ai i ka papahana hoʻomaikaʻi alanui Cordillera, kahi pūnaewele o nā alanui e hoʻopili ai i ke kūlanakauhale ʻo Baguio i Benguet, Mt. Province, Ifugao, Kalinga, Apayao a me Abra.

Ua helu ʻia ka hapa nui o kona mau kūlanakauhale ma ke ʻano he kaiāulu ʻilihune.

Akā, ma kahi o ka ʻimi ʻana i nā alanui paʻa, pono ke aupuni e hoʻomaka i ka hoʻomohala ʻana i nā ala lepo lepo, wahi a Alipio, ka mea kōkua o ka National Geographic Society.

ʻO ka hoʻomohala ʻana i ke ala "lawe kālā i nā kauhale mamao me ka ʻole o ke kumu kūʻai o ke kūkulu ʻana i nā alanui," wehewehe ʻo ia.

ʻO ka ʻoihana mua e hiki ke hoʻohana maikaʻi i nā ala ala ʻo ia ka mākaʻikaʻi, wahi āna, no ka mea, ua huki ʻia ka poʻe mākaʻikaʻi haole e kipa aku ana i Cordillera ma laila e ke aupuni eco-tourism marketing marketing.

Ua ʻōlelo ʻo Alipio, ua hoʻohana ʻia ka hapa nui o kēia mau ala kaiapuni no nā makahiki he ʻumi e huki ai i nā mea kūʻai aku no ke kālepa ʻana me nā kūlanakauhale kokoke.

ʻO ka hapa nui o nā kamaʻāina ma loko o Cordillera ke kali nei i ke aupuni e hana i nā alanui kūpono, wahi āna.

Wahi a ke Keʻena o nā Hana Nui a me nā Alanui pūnaewele, ʻo Cordillera he 1,844 mau kilomita o ke alanui.

Akā ʻo 510 mau kilomita wale nō o kēia mau ala alanui i paʻi ʻia me ka palaki, a ma kahi o 105 mau kilomita i uhi ʻia e ka asphalt.

Ua kau ʻia ka manaʻo o ka lehulehu ma ke alaloa ʻo Halsema, ke aʻa nui ma waena o Benguet a me Mt. Province e hoʻohana ʻia no ka lawe ʻana i kēlā me kēia lā o ka ʻāina i nā mea kanu saladi i Metro Manila.

Ma ka loiloi hope loa i hana ʻia e ka Regional Development Council, ke koi mau nei nā hakahaka kapikala i ke aupuni e hoʻokuʻu i nā hoʻolālā paving no kēia mau ʻupena alanui.

Ua hāʻawi mai ʻo Alipio i ke kumu o ka lohi: “Inā he kanaka pāʻoihana au, a e kūkulu au i P50 miliona [kūpono] o ke alanui [no ka loaʻa ʻana o nā hale ʻelima ma ke kauhale, pehea lā wau e hoʻihoʻi ai i kēlā P50 miliona?"

ʻO ka palapala ʻāina ʻē aʻe "e lawe mai i ka hoʻokele waiwai o waho i ke kauhale ma mua o ka lawe ʻana i ke kauhale i ka mākeke."

He kēkelē laepua ma ka hoʻokele kaiapuni, ua ʻae ʻo Alipio ʻo kāna mea e hopohopo nui ai ʻo ka emi ʻana o ka ʻāina nahele.

ʻO ka hōʻemi ʻana i ka nui o ka paʻakai e pono e pale i ka ʻāina kūlohelohe o ka ʻāina, a e ʻae i nā kaiāulu kūloko e hoʻohana i kā lākou wai, ʻāina a me nā kumu pua i ko lākou wikiwiki, wahi āna.

Ua ʻōlelo ʻo ia, ʻo kāna noiʻi mua e hōʻike ana i ka pilina ma waena o ka hoʻohana nui ʻana i nā kumulāʻau ulu lāʻau i kahi hoʻokele waiwai kūloko.

Ua ʻōlelo ʻo ia he nui nā Cordillerans i neʻe i nā kūlanakauhale a i ʻole i waho e hana, a ʻo ke kālā a lākou e hoʻihoʻi ai i ka home e hoʻoholo ai i ka nui o nā kumulāʻau i ʻoki ʻia no ka wahie kokoke i ko lākou mau kauhale.

Pono ka ʻōnaehana ala i manaʻo ʻia e hoʻomohala i kā lākou mau "palapala moʻomeheu" ponoʻī no ka mea ua lilo nā kauhale i "mau wahi pale pseudo."

"ʻO kā mākou makemake e hōʻike aku ma ʻaneʻi, ʻo ia ka mākaʻikaʻi kahi e aʻo ai ka poʻe mākaʻikaʻi mai ke kaiāulu kūloko ma mua o ka hoʻokau ʻana i kā lākou makemake mai ke kaiāulu kūloko," wahi a Alipio.

Ua ʻōlelo ʻo ia a me nā hoa pili kaiapuni i kahakiʻi i nā alahele mua e alakaʻi nei i nā wahi mākaʻikaʻi kaulana ʻo Cordillera.

Akā ma mua o ka hiki ke "hoʻohana ʻia i ke kālepa," pono e hoʻomohala nā kamaʻāina i nā hana e hoʻoponopono ai i nā pilikia e pili ana i ka mākaʻikaʻi, wahi āna.

Ua ʻōlelo ʻo ia, pono e hoʻoholo nā kaiāulu i kā lākou "hana lawe" no nā mākaʻikaʻi.

ʻO Bhutan ma ka Himalayas, no ka laʻana, koi ka poʻe mākaʻikaʻi e hoʻolilo i ka liʻiliʻi o $500. Kōkua kēia i ka hōʻemi ʻana i ka nui o nā malihini ma laila, wahi āna.

ʻoihana.inquirer.net

<

No ka mea kākau

Linda Hohnholz

Lunahooponopono no eTurboNews ma ka eTN HQ.

Kaʻana like i...