Ke uē nei ʻo ʻApelika no ka hopena o ka huliau

DAR ES SALAAM, Tanzania (eTN) – Ke noi nei nā ʻāina o ʻApelika i ke kākoʻo kālā a me nā kumuwaiwai ʻē aʻe mai nā ʻāina i kūkulu ʻia e kōkua i ka hoʻēmi ʻana i nā hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau e hoʻopau nei i nā kumuwaiwai kūlohelohe o kēia ʻāina.

ʻO kahi ʻaha kūkā i kūkākūkā i ke kūlana o ʻApelika e pili ana i ka hoʻololi ʻana i ke aniau a me nā pilikia e kōkua ai i ka hoʻokō pono ʻana i ka hoʻoponopono ʻana i nā hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau, ua kāhea ʻia i nā lāhui nui e hoʻomaʻamaʻa i ka pono i ka wā e pili ana i ka hoʻololi ʻana i ke aniau.

Ua kākoʻo ka Mo Ibrahim Foundation i kahi ʻaha kūkā i kapa ʻia ʻo "Climate Change and Climate Justice," i mālama ʻia ma ke kapikala ʻo Tanzanian ʻo Dar es Salaam i kēia pule a ua hoʻokipa i nā mea koʻikoʻi e like me ka Pelekikena Irish mua ʻo Dr. Mary Robinson a me ka Pelekikena Botswana mua ʻo Festus Mogae.

Ua ʻike ʻia ua pilikia ʻo ʻApelika i ka hoʻololi ʻana i ke aniau e ʻike ʻia mai ka emi ʻana o nā glaciers o ka mauna ʻo Kilimanjaro a me nā puʻu mauna ʻē aʻe i loko o ka ʻāina, ka nele o ka ua o ka wā, ka piʻi ʻana o nā maʻi malaria, ka hana ʻino o ka mahiʻai a me ka nele nui o nā lako wai home.

Ua ʻōlelo ʻo Polofesa Pius Yanda no ka Nobel Prize laureate mai Tanzania ʻaʻole i ʻike nui ʻia nā hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau i ka hapa nui o nā aupuni o ʻApelika e nā lāhui i kūkulu ʻia a ʻoi aku ka nui o nā hoʻoikaika ʻana e kōkua i nā lāhui nāwaliwali a me ka ʻāina ʻApelika e hoʻokō i kā lākou mau pahuhopu. Ua ʻōlelo ʻo ia he ʻoiaʻiʻo ka hoʻololi ʻana i ke aniau a me ka "hoʻoponopono o ka ea" no ka mea ua ʻike ʻia kona hopena i ka ʻōnaehana kūlohelohe a me ka nohona ma ka ʻāina ʻApelika.

ʻO nā maloʻo mau, nā hopena o ka ua El Nino a me ka make i ka nui o nā holoholona a me nā holoholona hihiu ua hoʻokau iā ʻApelika i ka hapa nui o ka honua e kū nei i kahi pōʻino nui e hiki ʻole ai i kāna mau papahana hoʻomohala pilikanaka a me ka hoʻokele waiwai me ka make ʻana o ka poʻe mai ka pōloli, nā pōʻino kūlohelohe a malaria.

ʻIke pū ʻia ka hopena o ka hoʻololi ʻana o ke aniau ma ʻApelika me nā mokupuni i loko o ka wai ma muli o ka piʻi ʻana o ka ʻilikai, ka emi ʻana o ka wai ma nā loko a me nā kahawai ma waho o ka wā e hiki mai ana nā kahe. ʻOi aku ma mua o ʻelua mau kānaka i make ma ke kūkulu ʻākau o Tanzania i ka hopena pule i hala mai ka wai kahe, aʻo 10 mau kānaka i make ma Kenya mai ke kumu like.

Ma kahi o hoʻokahi miliona mau Tanzania e kū nei i ka hemahema o ka meaʻai ma muli o kahi maloʻo nui, kahi i hoʻopau ai i nā ʻāpana nui o ka ʻĀkau o Tanzania. Pēlā nō, ʻehā miliona kānaka ma Kenya e kū nei i ka pōloli.

Ua hui nā Kuhina mai nā mokuʻāina ʻelima o ka East Africa Community ma ke kūlanakauhale mākaʻikaʻi o Tanzania ʻĀkau o Arusha e waiho i kahi leo maʻamau e pili ana i ke ʻano o ka hoʻololi ʻana i ke aniau e pili ana i ka hoʻomehana honua a ua hoʻopilikia nui i ka wahi. Ua ʻōlelo lākou he hopena koʻikoʻi ka hoʻololi ʻana i ke aniau i ka hoʻomohala mau ʻana o ka ʻāina ʻApelika me nā hopena koʻikoʻi i kāna ʻoihana.

ʻO ʻApelika ka mea hāʻawi liʻiliʻi loa i ka hoʻokuʻu ʻana o carbon dioxide i ka honua, akā loaʻa i nā hopena maikaʻi loa i lawe ʻia e nā hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau.

ʻO Sub-Saharan Africa he 3.6 pakeneka o ka hoʻokuʻu ʻana o ka carbon dioxide i ka honua ʻoiai he 11 ka nui o ka heluna kanaka o ka honua.

Ua kāhea aku nā poʻe i komo i ka Hui Hoʻololi Kūlohelohe o ka Mo Ibrahim Foundation i nā alakaʻi o ʻApelika e kū mai i kahi kū like a me kahi kūlana hui a hoʻopaʻa i nā lāhui nui i ka wā o ka World Summit on Climate Change ma Copenhagen, Denmark.

Ua nānā ka ʻaha kūkā i nā pilikia koʻikoʻi e kū nei i ka ʻāina o ʻApelika a i manaʻoʻiʻo ai ka Mo Ibrahim Foundation i kahi kumuhana koʻikoʻi - Climate Change and Climate Justice, Agriculture and Food Security and Regional Economic Integration.

ʻO ʻApelika ka ʻāina palupalu loa i nā hopena o ka hoʻololi ʻana i ke aniau no ka mea ke hilinaʻi nei ka hapa nui o kona mau kaiāulu i nā kumuwaiwai kūlohelohe no ke ola ʻana, akā loaʻa pū kekahi ʻenehana haʻahaʻa no ka hoʻoponopono ʻana i nā hopena o ke aniau.

ʻO ka Mo Ibrahim Foundation, i hoʻokumu ʻia i ʻekolu makahiki i hala aku nei, ua hoʻolaʻa ʻia i ka lawe ʻana i nā pilikia o ke aupuni i ka puʻuwai o ka hoʻopaʻapaʻa e pili ana i ka ulu ʻana o ʻApelika.

ʻO ka Summit a i ʻole COP15 Conference of Parties o ka United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) e manaʻo ʻia e hoʻolālā i ka dispensation Post-Kyoto no ka hoʻololi ʻana i ke aniau. Aia nā hōʻike ua hoʻohaʻahaʻa ka USA a me nā aupuni nui ʻē aʻe i ka piko.