ʻO Niger, i ʻike mua ʻia ʻo ka Repubalika o Niger, he aupuni paʻa ʻāina aia ma West Africa. Hoʻokaʻawale kēia mokuʻāina hui i kona mau palena me Libua ma ka ʻākau hikina, Chad i ka hikina, Nigeria i ka hema, a me Benin a me Burkina Faso i ke komohana hema, ʻoiai ʻo Mali e moe ana ma ke komohana a me Algeria ma ke komohana ʻākau.
He 25 miliona ka nui o ka ʻāina, e noho ana ma nā kaiāulu ma ka ʻaoʻao hema a me ke komohana. Aia ke kaona nui, ʻo Niamey, ma ka ʻaoʻao hema hema o Niger, e pili ana i ka muliwai ʻo Niger, nona ka inoa.
He 11 mau ʻōlelo aupuni ma Niger, me ka ʻōlelo Palani ka ʻōlelo kūhelu o ka ʻāina. ʻOkoʻa ka helu o nā ʻōlelo ʻōiwi ma Niger ma waena o 8 a me 20, ma muli o nā pae hoʻohālikelike i hoʻohana ʻia no ka helu ʻana, a no nā ʻohana ʻōlelo Afroasiatic, Nilo-Saharan, a me Niger-Congo kēia mau ʻōlelo.
I kēia pule, ua hoʻohaʻahaʻa ke aupuni hoʻomalu o Niger i ke kūlana o ka Farani a ua koho ʻia ʻo Hausa ma ke ʻano he ʻōlelo aupuni o ka ʻāina. Hōʻike ʻia kēia hoʻoholo i loko o kahi palapala hoʻohui i hoʻopaʻa ʻia e ka lāhui o West Africa, e hoʻokaʻawale ana i ka Farani ma ke ʻano he 'ōlelo hana.'
ʻOiai ʻo Hausa ka ʻōlelo nui i ʻōlelo ʻia ma Niger, ua paʻa ʻo Palani i ke kūlana kūhelu mai ka wā i loaʻa ai ke kūʻokoʻa o ka lāhui mai Farani i ka makahiki 1960. ʻO ke aupuni hou ma Niamey, ka mea i lawe i ka mana ma hope o ke kipi ʻana o ka pūʻali koa i hoʻokuʻu i ka Pelekikena kīwila ʻo Mohamed Bazoum i Iulai 2023, manaʻo e hoʻopau i nā pilina me Paris.
I ka hopena o ka mahina i hala, ua ʻae ka lāhui Sahel i ka Charter of Refoundation, kahi i ʻōlelo ai ke aupuni e hoʻokō ʻia ma ke ʻano he kānāwai mokuʻāina. Ua hoʻopaʻa ʻia ke Kumukānāwai o ka ʻāina, i hoʻokumu ʻia ma Nowemapa 2010, ma hope o ka hoʻokahuli aupuni ma Iulai 26.
Wahi a ka Paukū 12 o ka palapala hoʻohui, i paʻi ʻia ma ka nūpepa kūhelu o Niger, "ʻO ka ʻōlelo aupuni ʻo Hausa…
Wahi a ka palapala, ʻeiwa mau ʻōlelo ʻē aʻe, e like me Zarma-Songhay, Fulfulde (Peul), Kanuri, Gourmantche, a me ʻAlapia, ua helu ʻia ma ke ʻano he 'ōlelo ʻōlelo' ma Niger.
Eia kekahi, ʻo ka palapala hoʻololi, i hoʻolauna ʻia i ka wā o ka ʻaha kūkā aupuni i Pepeluali, ua hoʻolōʻihi ʻia ka noho ʻana o ka pelekikena kūʻokoʻa o Niger, ʻo Abdourahamane Tchiani, i ʻelima mau makahiki.
I Malaki, ua haʻalele ʻo Niger, me kāna mau hoa pili Burkina Faso a me Mali, mai ka International Organization of Francophone Nations (OIF), kahi hui ʻōlelo Farani honua. ʻO nā aupuni ʻekolu, ka poʻe i hoʻokumu i nā lālā o ka Alliance of Sahel States (AES), ua hoʻopiʻi i ka OIF no ka haʻalele ʻana mai kāna kumu kumu o ka hoʻoulu ʻana i ka hana moʻomeheu a me ka ʻenehana, ma kahi o ka lilo ʻana i mea paahana no ka manaʻo politika.
Ua hoʻāhewa hou aku ka AES i ka hui i hoʻokumu ʻia ma Paris no ka hoʻohaʻahaʻa ʻana i ka mana o kona mau lālā lālā ma o ka hoʻokō koho ʻana i nā hoʻopaʻi. Ua hoʻokuʻu ka OIF iā Mali, Burkina Faso, a me Niger ma hope o ka hoʻokahuli aupuni i kēia mau panalāʻau Farani ʻekolu, ʻo ia kekahi o nā lālā hoʻomaka o ka OIF i ka wā i hoʻokumu ʻia ai ma Niamey i Malaki 20, 1970.
Ma hope o ka lawe ʻia ʻana o ka pūʻali koa, ua piʻi nui ka pilina ma waena o Bamako, Niamey, a me Ouagadougou me Paris. Ua hoʻopau nā aupuni koa o kēia mau ʻāina i ka launa pū ʻana me Farani, e hōʻike ana i ke keakea ʻana a me ka hiki ʻole o nā pūʻali Farani e hakakā pono i kahi kipi jihadist make ma ka ʻāina ʻo Sahel.